zevk için oynanan oyunların hükmü edir?

[umut]

zevk için oynanan oyunların hükmü edir?

zevk için oynanan, oyunların hükmü nedir?

Soru: Arada bahis olmadan zevk için oynanan oyunların( okey, iskambil kağıtları ile oynananlar, tavla, domino gibi) kumar olmadığı dolayısı ile caiz olabileceği söyleniyor. Acaba bu hüküm doğrumudur?

Cevap: Haram olan bir şeyin caiz olmayacağı yönünde söylenebilecek hiçbir söz yoktur. Fakat haram olmayan bir şey caiz olabilir mi? sorusunun cevabı iyi anlaşılmadan sorunuzun cevabı tam olarak anlaşılmayacaktır. Sorunuzu iki yönüyle ele alacağız ve bu iki yönü tahlil ederek cevaplayacağız. İlki Fıkıh usulü açısından ikincisi ise fıkıh literatürü açısından değerlendirmeye alacağız.

Caiz “mümkün olmak, serbest olmak, geçip gitmek ve geçerli olmak” anlamlarına gelir. Fıkıh terimi olarak, bir söz veya davranışın dinî veya hukukî esaslara uygunluğunu, yapılmasının serbest ve geçerli olduğunu ifade eder.

Fıkıh usulünde caiz teriminin, mubah kavramı ile yakından ilişkisi bulunmaktadır; her ikisi de mükellefin yapıp, yapmamakta serbest bırakıldığı fiilleri ifade etmektedir. Ancak câiz, mubahtan daha kapsamlı bir kavram olup, haram ve tahrimen mekruh dışında kalan teklîfî hükümlerin hepsini kapsamaktadır. Buna göre caiz kavramı, farz, vacip, mendub, mubah ve tenzihen mekruhu içine almaktadır.

Fıkıh literatüründe ise, işlenmesinde günah bulunmayan fiilleri ifade etmek için, başka bir deyişle fiilin dine uygunluğunu belirtmek için caiz tabiri kullanılmaktadır. Bu anlamda caiz ile helal ve meşru kavramları arasında yakın ilişki bulunmaktadır. Buna göre caiz, işlenmesinde dinî, dünyevî, hukukî ve cezâî sorumluluk bulunmayan fiilleri ifade etmektedir.[1]

Yukarıda yapılan izahatlar çerçevesinde işlenmesinde dini, dünyevi, hukuki ve cezai sorumlulukları olmayan şeye caiz denmektedir. Bu manada kumar dışında oynanan diğer oyunlar caiz midir? caiz değil midir? sorusuna cevap işte bu noktada arayacağız.

Okey ve iskambil kağıtları ile oynanan oyunları ayrı, satranç, tavla ve domino gibi oyunları ayrı değerlendireceğiz. Okey ve iskambil kağıtlarıyla oynanan oyunlar eğer içerisine herhangi bir bahis ortaya konmuyorsa kumar kapsamına girmez. Çünkü Kumar, nasıl sonuçlanacağı önceden belli olmayan ihtimalli bir şeye bağlı kalarak mal vermek veya almak anlamına gelir. Adı ne olursa olsun bu özelliği taşıyan para veya mal karşılığı oynanan her oyun ve ortak bahis kumardır. Kolaylıkla mal çarpmak veya çarptırmak olduğu için Kur'an'da "meysir" denilen kumar, kolaylık anlamındaki "yûsr" kökünden gelmektedir. Okey ve iskambil kağıtlarıyla oynana oyunun Kumar kapsamında olmaması ise onların yasak kapsamı altında olmayacağı anlamına gelmez. Çünkü Okey ve kağıt oyunları kişilerin zamanlarını boşa geçirdiği, oynanmaktan dolayı kişiye hiçbir faydanın vermediği oyunlardır. Bu özelliklerinin yanı sıra kişilerinin zamanlarını boşa geçirmesine sebep olan, hem malı, hem zamanı ve hem de canı israfa götüren oyunlardır. Bunun yanında okey ve kağıt oyunları yavaş yavaş kişileri kumara sevk etmektedir. Bu ve daha birçok sebepten dolayı okey ve kağıt oyunları haram olmasa dahi tahrimen mekruh olmaktan beri değildir. Bu sebeple okey ve kağıt oyunlarını oynamak caiz değildir.

Tavla oyununa gelince, tavlada genel problem Efendimizin bizlere bildirmiş olduğu hadislerdir. Ancak bu hadisler iyi tahlil edildiği zaman kumara bulaştırılmadığı, gerek Allah’a gerek aile ve topluma karşı görevler aksatılmadığı, o sırada daha önemli ve gerekli bir şey ihmal edilmediği sürece tavla oynanmasında dinen bir sakınca olmadığını söylemek mümkündür. Domino oyununu da bu kapsamda değerlendirmekte fayda görüyoruz.

Satranca gelince; satranç hakkında ulema farklı görüşler belirtmişlerdir. Hanefiler santracı tavlayla aynı eşdeğer tutmuşlar ve oynanmasını hoş karşılamamışlar, İmam malik ve Ahmed b. Hanbel Satrancı haram olarak değerlendirmişler, İmam Şafii ise, kavramayı keskinleştirmesi, muhakemeyi güçlendirmesi, savaş taktiklerine ve hilelerine alıştırması itibariyle eğitici olduğunu ve bu yönüyle atıcılık ve biniciliğe benzediğini ileri sürerek satranç oynamaya ruhsat vermiştir.

Satranç diğer oyunlardan tamamen farklı bir oyundur. Görünüşte kişinin zamanını boşa geçirmesi olarak değerlendirilse bile, oyun içinde kişinin zihnini geliştirici unsurlar ön plandadır. Zihni geliştirmede önemli bir unsurdur. Bu sebeple satrancı haram kapsamına almamak ve caiz hükmünü vermek doğru bir yaklaşım olacaktır.

Sonuç itibariyle zaman bizler için çok değerlidir. Zamanımızın hesabını Rabbimize vereceğiz. Hayatımızın en önemli unsuru olan zamanımızı boşa geçirecek bütün yanlışlardan uzak durmak elbette kendi faydamıza olacaktır. Bu sebeple ister ailevi ister sosyal hayatta insanlarla olan diyaloglarımızı azaltacak, dünya ve ahiret açısından oyun oynadığımızda yapmamız gerekenleri ihmal ettirecek oyunların bizleri sıkıntıya götüreceği aşikardır. Kişileri çalışmaktan alıkoyan, ilim öğrenmesine engel olan, kişinin o anda faydalı olan şeyleri yapma imkanı olduğu halde faydalı işler yaptırmayan Oyunun adı ne olursa olsun, İnsanı dünya ve ahiret sıkıntısına götürecek olandan da uzaklaşmak gerekir.



Ahmet ÜNAL