DIL BELASI

[PESTEMAL]

DIL BELASI

Cok konusmak, aklin ve ruhun dengesizligine dayanan bir marazdir. Makbul soz, en kestirme yoldan ve muhatabin kafasini tesvis etmeden ona bir sey anlatan sozdur. Muhataba bir seyler anlatabilmek Icin uzun boylu konusmaya gerek yoktur ve hatta cok defa uzun bir konusma beraberinde bir kisim zararlar da getirir. Zira cok soz tenâkuzdan (1), tenâkuzlar ise karsi tarafin kafasinda cesit cesit yeni sorular meydana getirmeden hâli degildir. Boyle bir durum ise, faydadan daha ziyade muhatab icin zararli olacakdir.

Akilli insan, konusmak yerine, hem kendisi hem de baskalari icin faydali olabilecek sahislarin konusturulmasini temin eden insandir. Aslinda akli kâinat fenleriyle kalbi de ilâhî mevhibelere doymus ve olgunlasmis kimselerin yaninda baskalarinin konusmasi saygisizlik ve o kâmil ruhlarin susmasi da topluma zarardir.

Az soylemek, cok dinlemek bir fazilet ve ermislik nisânesidir. Devamli kendini dinlettirmek arzusu ise, her zaman bir cinnet eseri oldugu iddia edilmese bile, mutlak bir muvazenesizlik ve hayâsizlik oldugunda suphe yoktur.

Soylenecek her soz, bir meseleyi halletmeye ve bir soruya cevap vermeye yonelik bulunmalidir. Soylerken de sorana ve dinleyenlere bikkinlik vermeden katiyyen kacinilmalidir.

Insanin, sukût durmasi gerektigi yerde sukût etmesi ve konusmasi îcap ettigi yerde de konusmasi normal ve tabiîdir. Ne var ki, daha istifadeli olabilecek kimselerin konusmalari, her zaman sâyân-i tercih bulunmalidir. Bayie bir sey, her seyden evvel bir edeb isi ve sukût durmanin faziletini idrak etmeye baglidir. Atalarimiz ne hos soylemislerdir: "Konusman gumus ise sukûtun altindir."

Insan cok soz soylemekle degil, soyledigi sozlerin yerinde ve faydali olmasiyla kadrini kiymetini yukseltir. Aksine, her yerde uluorta konusan kimse, hele konustugu seyler de yuce mefhumlara ve ihtisas isteyen mevzulara dairse, hem bir suru hatalara duser hem de kendi degerini dusurmus olur. "Cok konusanin cok sakâtati olur." sozu ne kadar yerinde ve kiymetli bir sozdur.

Insan sozuyle kendini gosterir ve davranislariyla ruh yuceligini aksettirir. Her sozu mutlaka onun soylemesi lâzim geliyormus gibi lafi kimseye birakmayan gevezeler, zamanla butun dostlarindan nefret ve tahkir gormeye baslarlar. Boyle bir durum ise, zaman zaman onlarin da soylemeye muvaffak olabilecekleri guzel sozlerin dinlenmemesini ve dolayisiyle cok yuksek hakikatlarin -bir geveze soyledigi icin- tezyif edilmesini netice verir ki, bu da o yuce hakikatlara karsi hurmetsizlik ve saygisizligi ifade eder.

Az yeme, az uyuma gibi az konusma da oteden beri olgun kimselerin siari olmustur. Ruhî melekelerin gelismesinde insana ilk tavsiye edilen sey, lisanina hâkim olup luzumsuz ve munâsebetsiz sozlerden sakinmasidir. Zira her yerde agzini acip sacma-sapan soz edenlerin, kafa ve gonullerinden daha buyuk olan lisanlari, ihtimal ki, onlarin daimi helâketlerine sebeb olacaktir. Hem burada hem de orada..

Hele yapmadiklari seyleri soyleyenlerin hâli butun butun aci ve onlar hesabina dusundurucudur. Bu itibarladir ki, en dogru sozlunun beyaninda dil ve apis arasini muhafaza etme, cennetlere ucmanin birinci vesilelerinden sayilmistir.

Insan, cok konusma, kendi beyanini begenme ve baskalarina soz hakki tanimama hastaligindan uzak kaldigi nisbette Yaradan ve yaratiklara yakin ve onlarin nazarinda sevimli olur. Aksine, ne Hak katinda ne de halk katinda umdugunu bulamaz.

(1) Tenâkuz: Soz ve fikirlerin birbirini tutmamasi, birbirine zit olmasi.