[mavibalik]

PSIKIYATRIK DRUGS

Bölüm içeriginde yer alan ve psikiyatride kullanilan ilac gruplari : Anti depresan, Anti konvulzan, Anti Psikotik, Anti Anksiyete (Anksiyolitik), Sedatif-Hipnotikler, Anti Manikler(yeni)

(Bu bolum sadece bilgi verme amaclidir.Doktor tavsiyesi olmadan hicbir ilac kullanmayiniz.)

ANTİDEPRESANLAR İLAÇLAR

Ruhsal çökkünlük (depresyon) insana en çok acı veren, yaşamdan bıktırabilen, her türlü hastalığı, hatta ölümü aratabilen sık görülen bir rahatsızlıktır.Sağaltım görmezse büyük bir acı kaynağı olduğu özkıyımla sonlanabilir. Sağaltımla hastaların çoğu (%70-80) iyileşir. Hastaların önemli bir çoğunluğunda yenilemeler olur. Bu nedenle sağaltım kadar koruyucu yaklaşım da önemlidir.

Ruhsal çökkünlüklerin oluş nedenleri tam açıklanmamış olmakla birlikte tek bir nedenin olmadığı, kalıtımsal, biyokimyasal, psikososyal birçok etkenin bir arada bulunduğu kabul edilir. Nedenlerin iyi aydınlatılmış olmamasına karşın,çağımızda ruhsal çökkünlüklerin sağaltımı için etkili ilaçlar üretilmiştir. Bu ilaçların bulunuşu raslantısal denemeler ya da ampirik araştırmalarla olmuş ve etki düzenekleri de tam aydınlatılamamıştır.

Antidepresan ilaçların henüz tam oturmuş bir sınıflandırması fazla yoktur. Yeni yeni ilaçlar ortaya çıkmaktadır. Heterosiklik, tirisiklik, tetrasiklık tartışmaları şimdilik fazla bir klinik anlam taşıyor gibi görünmemektedir.

1) Trisiklikler

İmipramin ( Tofranil )
Amitriptilin ( Laroxyl , Triptilin )
Klomipramin ( Anafranil )
Opipramol ( İnsomin , İnsidon , Deprenil , Opridon )

2) Trisiklik olmayanlar

a) Tetrasiklik ve atipik trisiklik ilaçlar
Maprotilin ( Ludiomil , Maprotil )
Mianserin ( Tolvon )
Tianeptin ( Stablon )
Trazadon ( Deysrel )
Venfalaksin ( Efexor )
Mirtazepin ( Remeron )
Nefazodon ( Serzone )

b) Seçici serotonin geri alım inhibitörleri
Flouksetin ( Prozac , Fulsac , Depreks , Zedprex , Florak , Seronil )
Fluvaksamin ( Faverin )
Paroksetin ( Seroxat )
Sertralin ( Lustral , Seralin , Serdep )
Sitalopram ( Cipram )

c) MAO inhibitörleri
Moklobemid ( Aurorix )
Fenelzin ( Nardil )
Tranilsipromin ( Parnate )

d) Lityum
Lityum Karbonat ( Lithuril )

e) Diğerleri

Her tür depresyon ve obsesif-kompulsif bozukluklarda kullanılabilir. Ayrıca panik bozukluk, gece işemeleri, uykusuzluk ve bunaltı bozukluklarında, anoreksiya nevroza ve bulimiya nevroza, dikkat dağınıklığı ve hiperaktivitede, erken boşalma ve organik nedene bağlı olmayan sertleşme sorunlarında, uyku apnesi ve bazı uyku bozukluklarında ve okul korkusu gibi durumlarda kullanılırlar.
Genelde uyuklama, sersemlik, baş dönmesi, yorgunluk, dikkati toplayamama, ağız kuruluğu, öfori, taşikardi, iştah artması, görme bulanıklığı, uykululuk, uyku bozukluğu, terleme ve bazı anti-kolinerjik etkilerdir. İlaç seçimi yan etkilere göre yapılmalı ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir. Kalp hastalarında, yaşlılarda, hamilelerde, prostat büyümesi olanlarda, dar açılı glakomu bulunanlarda ve hipertroidili hastalarda antikolinerjik yan etkileri düşük olan ya da olmayan ilaçlar tercih edilmelidir.

ANTİ-KONVÜLZAN İLAÇLAR

Epilepsi tekrarlayan nöbetlerle karekterize sıklıkla geçici bilinç kayıplarına neden olan bir tür organik beyin hastalığıdır. Ancak sara hastalığında bilinç kaybı her zaman oluşmaz. Genellikle Tip I ve Tip II olmak üzere iki şekilde görülür.

Epilepsinin oluşum nedenleri şunlardır:

1- Beyin tümörleri: Özellikle 35 yaşından sonra başlayan sara hastalığında sıklıkla beyin tümörü tespit edilir.
Beynin içinde büyüyen tümör baskı yaparak beyinin elektrik düzenini bozar ve sara nöbetleri oluşur.
2- Doğuştan oluşan bozukluklar: Beyinin yapısal bozuklukları vardır ve doğuştan gelir. Ailevi, yani kalıtsal özelliklerde etkilidir.
3- Beyin ameliyatlarından sonra sara hastalığı oluşabilir.
4- Çocukluğunda havale geçiren insanların ileriki dönemde sara hastalığına yakalanma riski yüksektir.
5- Beyine yeterli kan gitmesini engelleyen durumlarda beyin dokusundaki besin maddeleri ve oksijen azalır. Bu da beyin hücrelerinde hasara neden olur ve sara krizi oluşur.
6- Tiroid bezinin hastalıklarında sara meydana gelebilir.
7- Beslenme bozuklukları: B6 vitamini eksikliğinde sara krizi oluşabilir.

Epilepsi hastalığının kesin teşhisi, " sara nöbetinin direk olarak hekim tarafından gözlenmesi " ile koyulur. Uzman hekim bayılmanın sara olup olmadığını net olarak anlayabilir.

Teşhisde EEG denilen ve beyin elektrik dalgalarını ölçen bir tetkikden de yararlanılır.
Ancak EEG, %50 oranında kesin teşhis aracıdır. Yani EEG' si normal çıkan bir insanda kesinlikle sara yoktur denemez.

Tedavisi için ülkemizde ve dünyada en çok kullanılan Anti konvüzyonel ilaçlar şunlardır:

BARBEKSAKLON ( Mliasin )
ETOSÜKSİMİD ( Petimid )
FENİTOİN ( Epanutin , Epdantoin , Nidantin , Phenhydan )
FENOBARBİTAL ( Luminal , Luminaletten )
KARBAMAZEPİN (Karazepin , Karbalex , Karberol , Kazepin , Tegratol , Temporal)
KLONAZEPAM ( Rivotril )
LAMOTRİGİN ( Lamictal )
OKSKARBAZEPİN ( Trileptal )
PRİMİDON ( Granmid , Mysoline )
VALPORİK ASİT ( Convulex , Depakin )
VİGABATRİN ( Sabril )

Epilepside görülen her tür nöbetin önlenmesi ve sağaltımı, paroksismal bayılmalar, konversiyon tepkilerinin bazılarında kullanılır.
Saç dökülmesi, postural ince tremor, hiperamoniemi, kilo artışı, menstürel düzensizlikler, uyku hali, yorgunluk, hafıza kaybı, baş dönmesi,ajitasyon, iştahsızlık, ağız kuruluğu, konstipasyon, diplopi, deri reaksiyonları ve sersemlik gibi yan etkileri vardır.
İlaç seçimi yan etkilere göre yapılmalı ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir. Kalp hastalarında, yaşlılarda, hamilelerde, prostat büyümesi olanlarda, dar açılı glakomu bulunanlarda ve hipertroidili hastalarda antikolinerjik yan etkileri düşük olan ya da olmayan ilaçlar tercih edilmelidir.

ANTİ-PSİKOTİK İLAÇLAR ( NÖROLEPTİKLER )

Psikoz, şizofreni, mani, sanrılı bozukluk ( Paranoid Bozukluklar ) ve değişik nedenlere bağlı başka ağır ruhsal-davranışsal bozuklukları içeren genel bir terimdir.

Antipsikotik ilaçlar genellikle şizofreni, mani, psikotik çökkünlük ve sanrılı bozukluklarda kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlara başlangıçta '' Major Trankilizanlar '' denmişse de; bu terim artık tarihe karışmıştır.

Antiosikotiklerin çoğu nörolojik yan etkilere neden olduğundan, bunlar '' nöroleptikler'' olarakta tanınır. Nörolojik yan etkileri az ya da hiç bulunmayan antipsikotiklerde olmasına karşın '' nöroleptik'' deyimi çok yerde antipsikotik ile eşanlam taşımaktadır. Bir zamanlar ilacın nöroleptik yan etkileri ile iyileştirici etkileri arasında bir koşutluk olduğu sanılmışsa da bunun doğru olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca, her psikotik ilacı '' nöroleptik'' başlığı altında toplayamayız. Örneğin lityum valporat antimanik ilaçlardır, fakat nöroleptik değildirler.

Son yirmi yılda klasik olarak bilinen nöroleptiklerden farklı yapıda ve etki düzenekleri olan ,a tipik olarak nitelenen antipsikotiklere hızla yenileri eklenmektedir.

Nöroleptikler, klorpromazine eşdeğer dozlarına göre Düşük potanslı ( Güçlü ) ve yüksek potanslı olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Dünyada ve ülkemizde ençok kullanılan antipsikotik ilaçlar şunlardır:

Fenotiyazinlerden:
Klorpromazin ( Largactil, Thorazine ) -Düşük Güçlü
Tiyoridazin ( Melleril, Mellerettes) - Düşük Güçlü
Trifluoperazin ( Telazin, Stelazin, Stilizan ) - Yüksek Güçlü
Flufenazin ( Moditen ) - Yüksek Güçlü

Butirofenonlardan:
Haolperidol ( Holdol, Norodol, Sedaperidol )
Yüksek Güçlü Melperon ( Buronon ) - Yüksek Güçlü

Tiyoksantenlerden:
Zuklopentiksol ( Clopixol ) - Yüksek Güçlü
Flupentiksol ( Fluanxol ) - Yüksek Güçlü

Benzamidlerden:
Pimozid ( Orap, Nörofen ) - Yüksek Güçlü
Sülpirid ( Dogmatil, Meresa, Sülprid, Zeprid ) - Düşük Güçlü

Kullanım alanlari; Şizofrenik Bozukluklar, Şizofreni benzeri Psikozlar, Sanrılı ( Paranoid ) bozukluklar, Akut psikozlar, Mani nöbetleri, Çocuk psikozları, Gilles de la tourette hastalığı, Bunama ve deliryumda görülen psikotik belirtiler, İnatçı hıçkırık, bulantı ve kusmalarda ( haloperidol ) ve dirençli ağrı durumlarıdır.

Halsizlik ve yorulma, Görme ulanıklığı, Ağız kuruluğu, Kabızlık, Sinüs taşikardisi, Cinsel İşlev Bozukluğu, Sedasyon, Uykulu durum, Ereksiyon ve Ejekülasyon Bozukluğu, Prolaktin Yükselmesi, Ekstraprimidal Hareket Bozuklukları, Bellek Bozukluğu, Postüral Hipotansiyon, Baş dönmesi gibi yan etkileri vardır.

Bu ilaçların güvenlik sınırı genellikle geniştir.Ancak yinede ilaç seçimi yan etkilere göre yapılmalı ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir. Böbrek yetmezliği olanlarda, kalp hastalarında, yaşlılarda, hamilelerde ve emziren annelerde kontrolsüz kullanılmamalıdır. İlaç seçiminde bireysel farklılıklara mutlak dikkat etmek gerekmektedir.

ANKSİYOLİTİK ( ANTİ ANKSİYETE ) İLAÇLAR

1960'larda majör trankilizanlar olarak da bilinen nöroleptiklerden ayırmak için bunaltı giderici ilaçlara minör trankilizanlar denirdi. Anksiyolitik (bunaltı giderici ) terimi de kullanılmaktadır.

Bunaltı, hafif gerginlik, kaygı ve endişelerden panik derecesine varan değişik ağırlıklarda olabilir. Bunaltı bozukluklarından başka birçok hastalıklara eşlik edebilir. Örneğin depresyonlarda, şizofrenide, deliriyum ve bunama durumlarında, organik durumlarında, organik hastalıklarda ve yaşam zorluklarında bunaltı sık görülür.

İnsanoğlu binlerce yıldan beri bunaltısını yatıştırmak için değişik yöntemler ve ilaçlar kullanmıştır.
Alkol, afyon ve türevleri, uyutucular ve değişik yatıştırıcı ilaçların bunaltı giderici etkileri olsa bile günümüzde kullanılan bunaltı giderici ilaçlar şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Benzodiazepinler
2. Buspiron
3. Antidepresanlar ve Nöroleptikler
4. Başka türler

Bu ilaçlar arasında en çok kullanılanlar benzodiazepinlerdir. Barbitüratlar ve antihistaminiklerin ruh hekimliğindeki yeri sınırlıdır. Bunaltı bozuklukları ile depresyonlar arasında yakın bir bağ olduğuna ilişkin yayınların artması ve bazı antidepresanların panik nöbetlerinde etkili olduğunun görülmesi ile antidepresan ilaçların bunaltı giderici olarak kullanılması da artmıştır.

Ülkemizde en çok bilinen anksiyolitik ilaçlar şunlardır:

ARİLPİPERAZİN TÜREVLERİ
Buspiron ( Buspon )

BENZODİYAZEPİN TÜREVLERİ
Diazepam ( Diazem, Lizan, Nervium )
Klorazepat ( Anksen, Trankxilene )
Alprazolam ( Xanax )
Lorezapam ( Ativan )

KARBAMATLAR
Fenprobamatlar ( Gamaflex,Gamakuil, Gamal )

BETA BLOKERLERİ
Atenol ( Nortan, Tensidif, Tensinor)
Pindolol ( Visken )
Propranol ( Dideral )

DİĞERLERİ
Gulitamik asit (Pansan )
Hidroksizin ( Atarax, Vistaril )
Mefenoksalon ( Dorfilex )

Yaygın Bunaltı bozukluğu, Panik ataklar, Gerginlik ve stres durumları, Uyku bozuklukları, Anksiyete ve türevleri, Alkol bırakma sürecinde, Bazı epileptik durumlar, Delirium Tremens sağaltımında ve bazen kas gevşetici olarak kullanılırlar.

YAN ETKİLERİ: Uyku hali, sersemlik, dikkati toplayamama, denge bozukluğu, öfori, bağımlılık riski, kilo alma, seyrek olarak allerji, algılamada yavaşlık, ajitasyon ve bazen öfke nöbetleri yan etkiler arasında sayılabilir.

KULLANIM İÇİN UYARILAR: İlaç seçimi yan etkilere göre yapılmalı ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir. Alkol kullananlarda, kalp hastalarında, yaşlılarda, hamilelerde ve emziren annelerde kontrolsüz kullanılmamalıdır. Bağımlılık riski olabileceğinden ilaç seçiminde bireysel farklılıklara mutlak dikkat etmek gerekmektedir.

SEDATİF - HİPNOTİK İLAÇLAR

Bazen bunaltı giderici olarakta sıralanan ve uyutucu etkisi bulunan ilaçları bu başlıklar altında toplamak uygun olur. Çünkü bunlar artık zorunlu olmadıkça bunaltı bozukluklarında kullanılmamaktadır.

Ülkemizde en çok kullanılan sedatif - hipnotik ilaçlar şunlardır:

BENZODİAZEPİNLER:
Mirtazepin ( Mogodon ), Flunitrazepin ( Rohypnol )
Flurazepam ( Dalmane )
Temazepam ( Restoril )
Triazolam ( Halcion )

AMİDLER
Zopiklon ( İmovane Tablet)

BARBİTÜRİK ASİT TÜREVLERİ
Fenobarbital (Luminal Ampul Tablet, Luminaletten Tablet )

KLORAL TÜREVLERİ
Triklofos ( Triclory Şurup )

DİĞERLERİ
Doksilamin ( Unisom Tablet)
Etomidat (Hypnomidate Ampul)
Passiflora (Alora ve Pasiflora Şurup )

Uyku kalitesini düzeltmede, Anksiyete ve uyku bozukluklarında, huzursuzluk ve endişe durumlarında ve gerginlik semptomlarında kullanılır.

YAN ETKİLERİ: Bağımlılık yapabilme, geri tepme etkisi göstermeleri, Deri döküntüsü, Porfiri, Rebound uykusuzluk oluşumu ve sindirim kanalının irrite etmesi gibi yan etkileri vardır.

KULLANIM İÇİN UYARILAR: İlaç seçimi yan etkilere göre yapılmalı ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir. Alkol kullananlarda, kalp hastalarında, yaşlılarda, hamilelerde ve emziren annelerde kontrolsüz kullanılmamalıdır. Bağımlılık riski olmamasına ilaç seçiminde bireysel farklılıklara mutlak dikkat etmek gerekmektedir.

ANTİ-MANİK İLAÇLAR

Genel Bilgiler:

Bu ilaçlar duygudurum düzenleyicileri olarakta bilinir. Duygudurum bozuklukları, çökkünlük, taşkınlık, hipomani ya da bunların karışımı nöbetlerin birbirinden ayrı tek nöbetler, birbirini izleyen nöbetler, tek nöbet ya da yineleyici nöbetlerle belirli klinik gidiş gösteren ruhsal bozuklardır.

Duygunurum düzenleyicileri olan bu özel ilaç kümesi daha çok mani nöbetlrinin sağaltımında ya da iki uçlu duygudurum bozukluklarında hem sağaltım, hem koruyucu amaçla kullanılan ilaçlardır.

Lityum, mani nöbetlerinin sağaltımında ya da bipolar duygulanım bozukluklarında koruyucu etkisi kanıtlanmış bir tuzdur.En çok lityum karbonat daha az yaygın olarak sitrat tuzu kullanılır.

Türkiye'de lityum karbonat ( Lithuril 300 mg, Litinat 150 mg ) kapsül olarak satılır. Yurtdışında lityum karbonatın kana karışan ( retard ) tabletleri ve sitrat şurubu satılır.

KULLANIM ALANLARI: Akut manide sağaltım amaçlı, iki uçlu duygudurum bozukluklarında koruyucu, Siklotimide duygudurum düzenleyici ve ağır saldırgan davranışlarda, suç işleme eğilimi gösteren kişilerde kullanılabilir.

YAN ETKİLER: Lityum uygun dozlarda kullanıldığında fazla yan etkisi olmayan bir ilaçtır. En sık görülen ve hafif geçen yan etkileri arasında; Bulantı, ellerde hafif ya da orta şiddette tremor, fazla su içme ve işeme, iştah artması ve kilo alma sayılabilir.

KULLANIM İÇİN UYARILAR: İlaç seçimi yan etkilere göre yapılmalı ilaç etkileşimlerine dikkat edilmelidir. Böbrek yetmezliği olanlarda, kalp hastalarında, yaşlılarda, dehidratasyon, hiponatremisi olanlarda, hamilelerde ve emziren annelerde, prostat büyümesi olanlarda, dar açılı glakomu bulunanlarda ve hipertroidili hastalarda antikolinerjik yan etkileri düşük olan ya da olmayan ilaçlar tercih edilmelidir.