[umut]

UGANDA CUMHURİYETİ

UGANDA
Resmi adı
Uganda Cumhuriyeti

Başkenti
Kampala (Nüfusu: 815.000)

Diğer ö nemli şehirleri
Jinja, Entebbe, Masaka, Mbale

Yüzölçümü
241.040 km2 (Bunun 44.000 km2′sini göller ve akar sular oluşturur.)

Nüfusu
17.750.000 (1993 tahmini). nüfusun % 11.5′i şehirlerde yaşamaktadır. Ortalama ömür 53 yıldır. Çocuk ölümlerinin oranı binde 95′tir. Nüfusun % 48′ini 14 yaşın altındakiler oluşturmaktadır.

Km2 başına düşen insan sayısı
73.6

nüfus artış hızı
% 2.6





Doğu Afrika’da yer alan bir devlet. Kuzeyde Sudan, batıda Zaire, güneyde Ruanda ve Tanzanya odğuda kenya ile komşu olan Uganda, 4° 13’ kuzey ve 1° 23’ güney enlemleriyle 29° 35’ ve 35° 02’ doğu boylamları arasında bulunur.

Etnik yapı
Uganda halkı çok değişik etnik unsurlardan meydana gelmektedir. En büyük etnik Grup ülke nüfusunun % 18′ini oluşturan Bagandalardır. Onlardan sonra % 14.5 orana sahip olan Banyorolar gelir. Daha sonra % 11.5 orana sahip olan Bantular gelir. Bantular kendi içlerinde değişik etnik gruplara ayrılmaktadırlar. Diğer etnik unsurların başta gelenleri de şunlardır: Turkana (% 11), Bagi su (% 10), Ankole (% 8), Basosa (% 8), Çiga (% 7), Lango (% 6), Madi, Kakwa, arap, Pigme. Son dört etnik unsurun toplamlarının oranı % 1′den daha azdır. % 5 oranında Güney asya ve Avrupa kökenli azınlıklar bulunmaktadır.

Dil
Resmi dil ingilizcedir. Ancak Halk arasında yukarıda saydığımız etnik unsurların dilleri konuşulmaktadır.

Din
Nüfusun % 40′ı Müslümandır. Müslümanların geneli sünni, çoğunluğu Şafii az bir kısmı hanefidir. Kalan nüfusu hıristiyanlar ve yerel dinlere bağlı olan animistler oluşturmaktadır. Müslümanlar sayıca mutlak çoğunluk oranını bul masalar da en kalabalık dini kitle durumundadırlar.



coğrafi durumu
Orta Afrika ülkelerinden olan Uganda kuzeyden Sudan, doğudan Kenya, güneyden Tanzanya ve Ruanda, batıdan Zaire ile çevrilidir.
En yüksek yerleri Zaire sınırındaki Ruwenzon Dağı (5109 m.) ve Kenya sınırındaki Algon Dağı (4321 m.)’dır.
En önemli akarsuları Albert Nili, Viktorya Nili, Katonga, Kafu, Okok ve Aswa ırmaklarıdır. Afrika kıtasının en büyük gölü olan Viktorya gölünün yaklaşık yarısı Uganda sınırları içinde kalmaktadır. Diğer yarısı ise Tanzanya’ya aittir.
Ayrıca Albert ve Edward göllerini Zaire’yle paylaşmaktadır. Uganda sınırları içinde de K yoga ve George gölleri mevcuttur. Topraklarının % 11.5′i tarım alanı, % 25′i otlak, % 29′u orman ve çalılıktır. Topraklarının önemli bir kısmını deniz seviyesi 1000 – 1800 m. arası geniş yaylalar oluşturur. Ülke genelinde bol yağmurlu ve diğer Afrika ülkelerine oranla biraz daha serin bir iklim hâkimdir.
Güneyde Viktorya gölünün kıyısında bulunan başkent Kampala’da yıllık sıcaklık ortalaması 21 derece, yıllık yağış ortalaması ise 1577 mm.’dir.



Yönetim
Bağımsızlığını elde ettiği tarihten buyana pek çok askeri darbe yaşamış olan Uganda’da hâlen darbe ile yönetimi ele almış olan bir kadro işbaşındadır. Mevcut yönetim 278 kişilik bir yasama meclisi oluşturdu. 8 Eylül 1967′de yürürlüğe konmuş olan anayasada önemli değişiklikler yaptı. Milton Obote döneminde görevden uzaklaştırılan eski krallara (Bkz. Tarih) 1993′te yeniden unvanları iade edildi. Ancak krallara eski yetkileri verilmeyip sadece kültürel alanda bazı çalışmalar yapmalarına izin verildi. Uganda, BM, iKÖ (islâm Konferansı Örgütü), Afrika Birliği Örgütü, Afrika Antiller ve Pasifik Sözleşmesi, ingiliz Uluslar Topluluğu, IMF (Uluslararası para Fonu), islâm Kalkınma Bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.

Siyasi partiler
Uganda’daki mevcut yönetim çok partili siyasi sisteme geçilmesine karşı çıkmaktadır. iktidar Ulusal Direniş Konseyi’nin elindedir.



idari bölünüş
4 idari bölgeyle 38 yerel birime ayrılır. idari bölgeler eski Uganda federasyonunu oluşturan krallıklardır. (Bu konuda “Tarih” kısmına bkz.)
Yönetim biçiimi demokratik cumhuriyettir. 9 Ekim 1962 tarihinde kurulan Uganda'nın 2009 yılı tahmini nüfusu 32,4 milyon kişidir. Para birimi Uganda şilinidir. Uganda'da trafik soldan akar.


Tarihi:

Bugünkü Ugandalılar, iki grup halinde ülkeye göç edenlerin soyundan gelmektedirler: İlk grup olarak, 15. asır civarında güneye doğru gelenler ülkenin bugünkü Bantu halklarını meydana getirdiler; daha sonra Nil yöresinden ve Sudan’dan gelen ikinci grup kuzeydeki ve doğudaki kabileleri kurdular. Uganda’da Bunyoro, Ankole, Buganda ve Toro gibi kralıklar kuruldu. On altıncı ve 17. yüzyıllarda en kuvvetli devlet Bunyoro Krallığı idi. On sekizinci asırda Buganda bölgede hakim olmak için Bunyoro’ya karşı giriştiği mücadelede üstünlüğü ele geçirdi. 1840 yıllarında Arap tüccarlar ülkeye gelerek, bir kısım Ugandalıların Müslüman olmalarına sebep oldular. 1884-85 BerlinKonferansında Avrupa’nın sömürgeci devletleri Afrika’yı paylaşma planı üzerinde anlaştılar. 1880 sonlarında İngiltere veAlmanya aralarında anlaşma yaparak Doğu Afrika’yı paylaştılar. Kenya ve Uganda İngiltere’ye, Tanganika Almanya’ya kaldı. 1894’ten itibaren Uganda İngiltere’nin himayesi altına girdi.
Uganda 9 Ekim 1962’de bağımsız oldu. Devlet Başkanlığına otuz altıncı Uganda Kralı İkinci Mutesa geçti. Bilahare darbeyle başkan olan Dr. Milton Obote zamanında çok az bir Yahûdi azınlığı, 90.000 İngiliz ve İngilizlerin Hindistan’dan getirdiği 50.000 Hindu, Uganda’nın bütün askeri, kültürel ve ekonomik imkanlarını ele geçirdiler. 1971’de Uganda Ordusu Dr. Milton Obote’yi devirerek, orduda çok sevilen İdi Amin’i devlet başkanlığına getirdiler. İdi Amin Yahûdileri, İngiliz ve Hinduları ülkeden çıkardı (Bkz. İdi Amin). Bunun zamanında Müslümanlığa geçenler hızla çoğaldı. Bu durum bazı güçleri aşırı derecede tedirgin etti. İdi Amin’i öldürmek için 26 suikast düzenlendi. Bunlar neticesiz kalınca Hıristiyan Tanzanyalılar Uganda’yı işgal etti. Sürgünden dönerek siyasi oyunlarla 1980 Aralık ayında Cumhurbaşkanı olan Hıristiyan Dr. Milton Obote 100.000’e yakın Müslümanı çocuk, ihtiyar, kadın demeden katletti. 1985’te bir darbeyle yönetimi ele geçiren Basilio Olara Okello, kısa bir süre sonra Yoweri Museveni idaresi altındaki Ulusal Direniş Hareketi tarafından devrildi. Cumhurbaşkanlığı görevini alan museveni, darbeden sonraki üç yıl içinde Muhalif gerilla gruplarını etkisiz hale getirerek, iktidarını sağlamlaştırdı. 1980’den sonra ilk genel seçimler 1989’da yapıldı ve seçimleri Ulusal Direniş Konseyi kazandı. Ülke sosyal ve ekonomik kargaşa içindedir (1994-Şubat).

Fiziki Yapı

Uganda’nın büyük bir bölümü yayla halindedir. Kuzeyde ve kuzey-batıda arazinin deniz seviyesinden yüksekliği 600 ila 900 metredir. Victoria Gölü bölgesindeyse 1000 ila 1500 metre arasında değişir. Yayla üzerinde birçok dağlar yükselmekte olup, bunlar ülkenin doğu ve batı sınırlarına hakimdirler. Yüksekliği 4800 metreyi aşan Ruwenzori Dağları Zaire sınırı tarafından ikiye bölünür. 4321 metre yüksekliğindeki VolkanikElgon Dağı, Kenya sınırı boyunca uzanır. 4504 metre yüksekliğindeki volkanik Virunga Sıradağı, Zaire ve Rwanda ile paylaşılır.

Uganda yüzölçümünün yaklaşık olarak % 16’sı (42.439 km2) su ile kaplıdır. Ülkenin başlıca gölleri, Victoria, Albert, Edward, Kyoga ve George gölleridir. Victoria Gölü, Nil Nehrinin ana kaynağını teşkil eder.



İklim


Uganda ekvator üzerinde olmasına rağmen, ülkenin yüksek rakımı sebebiyle iklim ılımandır. Ülkenin hiçbir yerinde aşırı sıcaklık görülmez. Güneyde yıllık sıcaklık ortalamaları 13°C ile 23°C arasında, kuzeyde ise 18°C ile 30°C arasında değişir. Uganda’nın büyük bölümü yılda en az 1000 mm’lik yağış alır. Uganda’da erozyon, kuraklıktan daha önemli bir mesele durumundadır.