[umut]

İslami Hareket:

Somalililer İslâm'ın daha Medine'ye girmeden önce kendi ülkelerine girmiş olmasından dolayı kıvanç duyarlar. Somali halkı asırlar boyunca İslâmi kimliğini korudu. Bunda Somalililer arasındaki güzel bir geleneğin önemli etkisi oldu. Bu geleneğe göre her ailede, ailenin diğer fertlerine İslâm'ı öğretebilecek iyi yetişmiş ve Kur'an-ı Kerim'i ezbere bilen bir kişinin bulunması gerekirdi. Afrika'nın Avrupa ülkeleri tarafından sömürgeleştirildiği dönemde İngiltere ile İtalya arasında paylaşılan Somali'de yürütülen misyonerlik çalışmaları ile de bu ülke halkının İslâmi kimliği değiştirilemedi. Ancak sömürgecilerin baskıları İslâmi eğitim çalışmalarının zayıflamasına yol açtı ve yukarıda sözünü ettiğimiz geleneğin sürdürülmesini engelledi. Somali'nin 1960'da bağımsızlığına kavuşmasından sonra ülkede yönetimi ele alanlar liberal anlayışı benimsediklerinden İslâmi çalışmalara her hangi bir katkıları olmadı. 21 Ekim 1969 tarihinde gerçekleştirdiği darbeyle Somali'nin yönetimini ele alan Muhammed Siyad Berri bütün İslâmi çalışmaların önüne engel koydu. Berri'nin bütün baskılarına rağmen ilim adamlarının gayri İslâmi uygulamalara karşı mücadeleleri durmadı. İlim adamları 14 Temmuz 1989 tarihinde verdikleri ültimatomda yönetimi İslâm aleyhtarı uygulamalarına son vermeye çağırdılar. İlim adamlarının, diktatör Siyad Berri'nin Somali'den İslâm'ın izlerini silmeyi amaçlayan uygulamalarına karşı direnişlerinin yanı sıra İslâm'ı devlete hâkim kılmayı ve Somali halkının İslâmi kimliğini korumayı amaçlayan birtakım cemaatler de oluşturuldu. Bunların içinde en köklü olanı Müslüman Kardeşler cemaatiydi. Ayrıca selefi anlayışa sahip Sünnet Cemaati ile Magam İslâm da bu ülkede halen varlığını sürdüren İslâmi cemaatlerin önemlileri arasındadır. Bugün Somali'deki İslâmi Hareketin başını İslâmi Birlik Partisi çekmektedir. İslâmi Birlik Partisi kuruluşunu 1985 yılında gerçekleştirdi. Ancak diktatör Siyad Berri'nin baskı uygulamaları dolayısıyla diğer İslâmi cemaatler gibi çalışmalarını oldukça zor şartlar altında ve gizli olarak yürütüyordu. İslâmi Birlik Partisi 29 Kasım 1991 tarihinde Cibuti'de bir kongre gerçekleştirerek Somali'de verdikleri mücadeleyle bu ülkeye yeniden İslâm'ı hâkim kılmayı amaçladıklarını dünyaya duyurdu. Ülkedeki diğer siyasi grupların iktidar mücadeleleri genellikle kabileci anlayışa dayanırken İslâmi Birlik Partisi Somali'nin birlik ve bütünlüğünü savunduğunu, kabileci anlayışla Somali Müslümanlarının parçalanmasına karşı olduğunu bildirdi. Batıcı liberal anlayışa sahip kabileci grupların diktatör Siyad Berri'ye karşı silahlı mücadele başlatmalarının oluşturduğu şartlar dolayısıyla İslâmi Birlik Partisi de bazı silahlı eğitim kampları kurmak zorunda kaldı. 1991'in Ocak ayında diktatör Siyad Berri'nin yönetimden uzaklaştırılması ile ülkenin iki büyük kabilesine mensup Ali Muhammed Mehdi ile Farah Aydid arasında çıkan iktidar kavgası İslâmi Birlik Partisi'ni de etkiledi. Aralık 1991'de Farah Aydid'in kuvvetleri ile İslâmi Birlik Partisi mensupları arasında Mereke'de çıkan çatışmada çok sayıda ölen oldu. Bu olaydan sonra İslâmi Birlik Partisi askeri gücünü daha da artırmak için çeşitli faaliyetler içerisine girdi. İslâmi Birlik Partisi'nin en güçlü olduğu yer üç milyon kişiyi yani Somali halkının yarısına yakın bir kısmını barındıran Ogaden bölgesidir. (Yani Somali'nin sınırları içinde kalan Ogaden.) Silahlı güçleri de çoğunlukla bu bölgede bulunmaktadır. Ancak ülkenin diğer bölgelerinde de destekçileri ve silahlı güçleri mevcuttur. Başkent Mogadişu'nun bazı önemli merkezleri de Amerikan işgal kuvvetlerinin Somali'ye girmesinden önce İslâmi Birlik Partisi'nin eline geçmişti. Amerika'yı Somali'ye işgal kuvvetleri göndermeye yönelten sebeplerin arasında İslâmi Birlik Partisi'nin gerçekleştirdiği başarıların da olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle bu partinin Sudan yönetimiyle işbirliği yaparak İslâmi yardım kuruluşlarının Somali'deki açlık felaketini durdurmak amacıyla Sudan üzerinden göndermeye başladıkları yardımların dağıtımında rol alması ABD'ni ve batılı güçleri endişeye soktu. Çeşitli kaynaklarda İslâmi Birlik Partisi'nin çeşitli Doğu Afrika ülkelerinde mücadele eden İslâmi cemaatlerle ve Sudan yönetimiyle doğrudan ilişkileri olduğuna dikkat çekilmektedir. İslâmi Birlik Partisi'nin siyasi lideri Ali Hivar Samiye'dir. Resmi sözcülüğünü Mahmud Osman yapmaktadır. Askeri operasyonlar sorumlusunun adı da Hasan Dahir Uveys'tir. Somali'deki diğer İslâmi cemaatler genellikle silahlı mücadeleden uzak durarak tebliğ çalışmalarına ağırlık vermektedirler.



Tanınmış İslâmi Hareket Önderleri:

Seyyid Muhammed Abdullah Hasan: 1864'te Kuzey Somali'deki Bohotle yakınında dünyaya geldi. Babası ve dedesi de ilim adamı olan Seyyid Muhammed ilk tahsilini onlardan aldı. Kısa zamanda ilimde önemli mesafe kaydettiğinden daha on beş yaşındayken kendisine hoca denmeye başlandı. Bir süre Mekke, Medine ve Yemen'de kalan Seyyid Muhammed, 1895'te Somali'deki Salihiye tarikatının şeyhi oldu. Ancak bazı geleneksel tarikatlardaki İslâmi ilkelere aykırı anlayışlara ve özellikle tevessül inancına karşı mücadele etti. Seyyid Muhammed 1900 yılında müridleriyle İngiliz işgalcilere karşı cihad başlattı. İngilizlerin her türlü teknik imkânları kullanarak saldırılar düzenlemelerine rağmen Seyyid Muhammed'in önderliğindeki cihad 1920'ye kadar sürdürüldü. 1920'de İngilizler hava kuvvetlerini kullanarak sıkıştırdılar. Seyyid Muhammed zor durumda olmasına rağmen İngilizlerin "teslim ol" çağrılarını kabul etmedi. Sonunda Somali'yi terk ederek Yemen'e geçmeye zorlandı ve 1920 Aralık'ında orada vefat etti. Seyyid Muhammed Abdullah çok sayıda ilmi eser de bırakmıştır.

Ekonomi:
Somali ekonomisi daha çok göçebe hayvancılığa ve tarıma dayanır. Tarım ürünlerinden ve hayvancılıktan elde edilen gelirin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 65'tir. Çalışan nüfusun % 72'si bu sektörlerde iş görmektedir. Topraklarının sadece % 2'si tarıma elverişli olan Somali'de en çok tahıl, darı, mısır, muz, pamuk, şeker kamışı ve çeşitli meyve ve sebzeler üretilmektedir. 1991'de 200 bin ton tahıl, 34 bin ton yer bitkileri, 10 bin ton baklagiller, 160 bin ton meyve, 30 bin ton sebze üretilmiştir. Aynı yıl ülkede 1 milyon baş sığır, 4 milyon baş koyun bulunuyordu. Uzun bir deniz sahiline sahip olması itibariyle Somali balıkçılığa da elverişlidir. Ancak balıkçılık yeterince gelişmemiştir. 1991'de % 98'i denizden, % 2'si iç sulardan olmak üzere 16 bin ton balık ve deniz ürünü avlanmıştır. Orman bakımından çok zengin olmamakla birlikte Somali'de belli bir miktar orman ürünleri de elde edilmektedir. 1991'de 7 milyon 325 bin m3 tomruk üretilmiştir.

Para birimi: Somali şilini



Kişi başına düşen milli gelir:
1990'da göre 170 dolardı.

Dış ticaret:

İhraç ettiği ürünlerin başta gelenleri canlı hayvan, çeşitli tarım ürünleri ve deridir. İthal ettiği malların başında gıda maddeleri, petrol ürünleri, makineler, ulaşım araçları ve yedek parçalarıyla kimyasal maddeler gelir. Dış ticareti en çok Suudi Arabistan, İtalya, ABD ve İngiltere'yledir. 1989'daki dış ticaret açığı tahminen 300 milyon dolar civarında, 1989'da uluslararası cari işlemlerindeki açık ise 157 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Sanayisi:

Somali'de sanayi oldukça geridir. Bir petrol rafinerisi vardır. Bunun dışında söz e gelir sanayi kuruluşlarının başında besin maddesi üreten ve sayıları çok fazla olmayan fabrikalar gelmektedir. Ayrıca az sayıda dokuma ve konfeksiyon atölyesi ile plastik eşya, madeni eşya, inşaat malzemesi, boya, sabun vs. üreten küçük çaplı tesisleri bulunmaktadır. Sanayi gelirlerinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 4'tür. Çalışan nüfusun yaklaşık % 4'ü sanayi sektöründe iş görmektedir.

Enerji:
Somali'de 1991'de 110 milyon kw/saat elektrik üretilmiştir. Aynı yıldaki elektrik tüketimi de bu rakama eşittir. Elektrik enerjisinin tamamı termik santrallerden elde edilmektedir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 12 kw/saattir.

Ulaşım:

Başkent Mogadişu'da uluslararası trafiğe açık küçük bir havaalanı bulunmaktadır. Bundan başka 4 büyük şehrinde de iç ulaşımda kullanılan havaalanı bulunmaktadır. Yine başkentte ilkel usullerle yükleme boşaltma yapılan ve büyük gemilerin yanaşamadığı bir liman mevcuttur. Berbera başta olmak üzere daha başka sahil şehirlerinde de limanlar vardır. Somali'nin 2800 km'si asfaltlanmış olmak üzere 21.300 km karayolu vardır. Bu ülkede ortalama 234 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.